`De meeste mensen deugen´, de titel van een inmiddels beroemd boek van Rutger Bregman. Om te beginnen (en uit schrik voor zijn reactie, mocht hij één van de twee bezoekers per jaar van deze blog zijn😀), ik ben zonder twijfel een fan van Rutger Bregman en ik zou willen dat we er daar meer van hadden.
Maar als je ervan uitgaat dat we allemaal het product zijn van aangeboren lichaam en omgevingsfactoren, zoals deze rollende steen denkt, dan wordt het toch een lastig verhaal dat de meeste mensen deugen. Net zo min overigens dat ze niet deugen. We zijn namelijk niet in de kern goed of slecht. Ik denk dat het veel beter is om te zeggen dat je iedereen goed of slecht kunt maken. Of in ieder geval wat wij nu anno 2022 goed of slecht noemen. Uiteraard blijft het altijd de vraag hoe groot het aandeel nature vs. nurture is. En met nature vs. nurture ben je er nog niet eens, voeding en bijvoorbeeld chemicaliën, zeker voor de ongeboren vrucht, spelen met zekerheid ook een rol bij onze ontwikkeling en dus voor onze gevoeligheid om bepaalde eigenschappen te ontwikkelen.
Maar er kan toch wel vrij safe gezegd worden dat de nurture component een gigantische rol speelt. Zeker als je het hebt over goed of slecht zijn. Had je Osama bin Laden direct na zijn geboorte in mijn wieg gelegd, dan was hij zich niet met de Twin Towers bezig gaan houden. Dat is geen van de pot gerukte aanname lijkt me. En dikke kans dat hij dan gewoon bij ´de deugende´ mensen was gaan horen.
Geschiedenis
De geschiedenis bewijst dat omgevingsfactoren van een homo sapiens zo´n beetje alles kunnen maken. Je kunt er uiteraard uitpikken wat je wilt. Als je je bijvoorbeeld een beetje verdiept in wat er in Amerika is gebeurd in de jaren nadat Columbus daar voet aan wal zette. Dan springen je de tranen zowat in de ogen. Hoeveel mensen bijvoorbeeld in wat we nu Haïti noemen, in een jaar tijd zijn afgeslacht door de Spanjaarden...Het is echt onvoorstelbaar. Dan begrijp je niet hoe ´die Spanjaarden zo slecht konden zijn´, oftewel hoezeer ze niet deugden. Maar als je iets verder denkt en eerlijk bent....dan wordt het toch anders. Waarschijnlijk hadden jij en ik ons niet anders gedragen als we er destijds zelf bij waren geweest. Waarschijnlijk hadden ook wij bij die 99 van de 100 gehoord (of meer) die het heel normaal gevonden wat daar plaatsvond. Het heeft uiteraard alles met die verdomde omgevingsfactoren te maken. De Spanjaarden (niet alleen Spanjaarden uiteraard) werden bij hun rooftochten door Amerika namelijk gesteund door de Keizer, de paus en in hun beleving dus zelfs door God.
Het is natuurlijk niet zo dat deze veroveraars van de nieuwe wereld allemaal met slechtere hersenen (slecht in de zin van deugen of niet deugen) geboren werden dan wij nu. Hetzelfde geldt voor de mensen die het een goed idee vonden om Jeanne d'Arc op haar 19de levensjaar in de fik te steken. Of degenen die daarbij stonden te juichen.
Door de bril van nu gezien, vraag ik me af of er tussen pakweg het jaar 0 en 1700 ooit een koning, koningin, stadhouder of keizer is geweest, die we zouden vinden deugen als we zijn of haar hele leven in beschouwing zouden nemen. Ik denk het niet eigenlijk. Maar juist omdat alles draait om omgevingsfactoren en context, slaat het ook nergens op om daar door de ogen van nu zo naar te kijken.
Als je er maar ´de juiste´ omgevingsfactoren op af vuurt
Ik weet niet of er ooit lichamen geboren zijn die onmogelijk goed of slecht hadden kunnen worden. Anders gezegd, waarvan in feite vooraf al vast stond of ze goed of slecht zouden worden, egaal welke omgevingsfactoren er op afgevuurd zouden worden. Maar ik denk eigenlijk dat dit niet veel voor zal komen. Een pedofiel is zo´n uitzondering en wordt wellicht als pedofiel geboren, pedofiel zijn (ook kun je daar niets aan doen) valt bij de meesten niet in de categorie deugen, maar als je een pedofiel weghoudt bij kinderen, zal er weinig ergs gebeuren. Het ene aangeboren lijf zal er met de juiste (of dus eigenlijk foute) omgevingsfactoren zeker gevoeliger voor zijn om een gevaarlijke psychopaat te worden dan de ander. Maar ik denk dat je gerust kunt stellen dat je bijna iedereen kunt laten deugen. Mits geconfronteerd met de juiste omgevingsfactoren. Maar het tegenovergestelde kan net zo makkelijk, en op grote schaal ook, pak maar een willekeurig geschiedenisboek bij de hand. Dus dat je bijna iedereen slecht kunt maken is net zo waar. En al zeker ´slecht´ gezien door de bril van een aantal generaties later. Zeker als het een vorm van slechtheid is die deze persoon dan met velen samen kan uiten of uitvoeren. Dan botst de slechtheid namelijk niet met ons kuddegedrag en onze natuurlijke drang om erbij te willen horen. Dus afhankelijk van de omgevingsfactoren kun je waarschijnlijk bijna iedereen zowel goed als slecht maken.
Dus ja, bijna iedereen kan deugen, maar ook bijna iedereen kan niet deugen. Als Rutger Bregman echter eigenlijk gewoon bedoeld heeft, dat de meeste omgevingsfactoren tegenwoordig goede omgevingsfactoren zijn, en dat daarom de meeste mensen deugen...dan heb ik niks gezegd😀.
Reactie schrijven