Ons rechtssysteem

Hetgeen nu volgt zal her en der zeker wat te kort door de bocht zijn. Maar een beetje kort door de bocht gaan, kan soms ook helpen om de zaak een stuk helderder te maken. 

De drie belangrijkste pijlers onder ons rechtssysteem. 

1) Preventie

 Als iemand een ander iets aangedaan heeft (of iets anders heeft gedaan wat onwenselijk is) dan willen we ervoor zorgen dat dit meteen ook de laatste keer is. Simpel gezegd, we willen ervoor zorgen dat het niet nog een keer kan gebeuren en zo de maatschappij beschermen. 

2) Vergelding

Als iemand een ander iets aangedaan heeft dan vindt onze rechtstaat dat er vergelding moet plaats vinden. Zo kun je de zaak enigszins rechtzetten en breng je gerechtigheid en een vorm van genoegdoening bij de slachtoffers. Het is eigenlijk een vorm van wraak nemen, ook al mag het zo niet genoemd worden. Geheel los van de eerste preventieve pijler kun je deze vergeldingspijler echter niet zien. Streng vergelden heeft in bepaalde gevallen namelijk ook een afschrikkende werking en dus preventieve werking.

3) (On)toerekeningsvatbaarheid

Twee definities van ontoerekeningsvatbaar zijn deze:

Definitie 1 volgens de dikke van Dale: ´Niet verantwoordelijk te stellen/houden voor zijn daden´. 

Definities 2 volgens ons strafrecht: ´Een persoon is ontoerekeningsvatbaar wanneer hij een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens heeft´ of  ´Niet strafbaar is hij die een feit begaat, dat hem wegens de gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens niet kan worden toegerekend.´

Dit zijn pijlers die in het Nederlands strafrecht gehanteerd worden. Maar in veel meer westerse landen wordt van ongeveer hetzelfde principe uitgegaan. De derde pijler, over toerekeningsvatbaarheid, is een belangrijke pijler onder het strafrecht in Nederland. Als iemand door een bepaalde staat van geest, zich minder of niet bewust is geweest van hetgeen hij gedaan heeft, is hij niet of verminderd toerekeningsvatbaar. Dit zal ervoor zorgen dat er bij de straf meer nadruk zal komen te liggen op de preventieve pijler en minder op de vergeldingspijler. Er hoeft dan minder ´rechtgezet te worden´.

Dit ontoerekeningsvatbaar verklaren is bij een groot deel van de bevolking niet altijd even populair. Ik denk dat dat komt omdat dit zich bijt met de in ons aanwezige evolutionair ontwikkelde behoefte om te vergelden. Dan zal de boodschap die ik nu heb, wellicht nog veel minder populair zijn (en dat is een understatement). In mijn ogen is namelijk iedereen altijd even ontoerekeningsvatbaar. Ik heb het dan uiteraard over de eerst genoemde definitie 1 van ontoerekeningsvatbaarheid: Niet verantwoordelijk te stellen/houden voor zijn daden. Hierover gaathet eerstvolgende subhoofdstuk.