Wetenschappelijk ´bewijs´ voor het niet bestaan van vrije wil

Filosofen, wetenschappers en gelovigen stoeien er al haast eeuwig over. Bestaat vrije wil ja of nee. Neurowetenschappers hebben het ook wel als volgt aangepakt (ik maak het zo simpel mogelijk om geen fouten te maken):

Ze hebben mensen ‘bewuste’ keuzes laten maken tussen het één en het ander en tegelijkertijd met scans gekeken welk deel van de hersenen ‘het eerste wist’ welke keuze Jantje of Marietje zou gaan maken. Het bleek keer op keer zo te zijn dat deze keuze voortkomt uit een deel van de hersenen dat niet geassocieerd wordt met bewustzijn. Het ´bewuste deel´  ‘hoort’ steevast net iets later wat er beslist is. Dit bewuste deel blijkt dus niet de keuze te maken maar enkel  toeschouwer te zijn. Ik probeer het hier zo weinig mogelijk technisch te maken omdat ik mij nogal snel op glad ijs bevind daar ik geen neurowetenschapper ben. Dit soort onderzoeken zijn onder neurowetenschappers inmiddels vrij algemeen bekend en zouden al een heel eind kunnen bevestigen dat vrije wil eigenlijk niet bestaat. Het onbewuste deel van onze hersenen ‘maakt de keuzes’. Maar als je het zoals op deze manier wetenschappelijk benaderd, kan iemand die dat wil, dit altijd weer onderuit proberen te halen door aan te geven dat nog lang niet alles bekend is over de hersenen. Of door te berde brengen dat er wellicht nog van andere hersendelen ontdekt moet gaan worden dat ze een rol spelen bij bewustzijn en het maken van keuzes. Of je zegt gewoon (wat inderdaad ook gezegd wordt); ja maar, het bewuste deel weet de keuzes weliswaar later, maar kan de beslissing wel nog tegenhouden...Ofwel, het bewuste hersendeel heeft een soort vetorecht. Dit wordt door beroemde tegenstanders van vrije wil wel geopperd. Dit betekent dus, dat het als het hersendeel dat over vetorecht beschikt onverhoopt faalt, het omhulsel ervan (Pietje of Klaasje) schuld is aan dit falen.

Ik ben blij, dat dit soort wetenschappelijk onderzoek zoals hierboven omschreven, mijn eigen, meer op logica dan neurowetenschap gebaseerde vermoeden dat vrije wil niet bestaat, in ieder geval niet tegenspreekt. Maar wat mij betreft is dit soort neurotechnisch bewijs niet eens nodig. Door logisch te redeneren en het van meer kanten te belichten, wordt vanzelf duidelijk dat vrije wil niet bestaat. We gaan het daarom eens omdraaien. 

Als ´het bewuste deel van de hersenen´ bij dit soort experimenten wel het eerste op de hoogte zou zijn van de keuzes, bestond vrije wil dan wel?

We hebben gezien dat onze lichamen (en zeker onze hersenen) op ieder moment in ons leven het product zijn van ons aangeboren lichaam en omgevingsfactoren. Op ieder moment na onze geboorte is de ca. 1,4 kg hersenblubber precies dat product. Ook het zogenaamde bewuste deel is zo gevormd en hebben wij niet zelf gemaakt. M.a.w., het maakt geen drol uit waar in de hersenen de keuzes gemaakt worden en of dit deel geassocieerd wordt met bewustzijn of niet. Ook dát deel (of samenwerkende delen) hebben wij niet zelf gemaakt, maar is verworden uit aangeboren lichaam en omgevingsfactoren. Want hoe had dit ´bewuste hersendeel´, onder exact dezelfde omstandigheden, in hemelsnaam anders kunnen worden dan dat het geworden is?

Ben ik de enige die dit allemaal ook wel een beetje grappig vindt? Zeker is dit grappig, ware het niet dat een belangrijk deel van ons rechtssysteem ook op die vrije wil gebaseerd is...